Sự suy giảm mạnh của estrogen vào thời kỳ mãn kinh khiến xương của phụ nữ bị yếu đi. Đó là lý do tại sao điều quan trọng là phải biết cách chăm sóc sức khỏe xương của bạn và ngăn ngừa loãng xương.
Thế nào là bệnh loãng xương?
Loãng xương hay còn gọi là giòn xương, xốp xương là bệnh xương chuyển hóa tiến triển làm giảm mật độ khoáng trong xương, khiến xương mỏng dần, dễ tổn thương, gãy mặc dù chỉ với chấn thương nhẹ. Xương là mô sống liên tục bị phá vỡ và thay thế. Loãng xương xảy ra khi quá trình tạo xương mới không theo kịp lượng xương cũ mất đi. Bệnh loãng xương thường tiến triển âm thầm, người bệnh không có triệu chứng nào rõ ràng. Lâu dần sẽ thấy chiều cao giảm xuống, cột sống gù vẹo, một số trường hợp phát hiện loãng xương sau khi vừa gãy xương.
Tiêu chuẩn chẩn đoán loãng xương
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra tiêu chuẩn xác định loãng xương thông qua kết quả đo mật độ xương (BMD). Đầu tiên, kết quả BMD của bạn sẽ được so sánh với kết quả BMD của người 25 – 35 tuổi khỏe mạnh cùng giới tính, dân tộc với bạn. Độ lệch chuẩn (SD) là sự khác biệt giữa BMD của bạn với người 25 – 35 tuổi khỏe mạnh, gọi là điểm T.
- Xương bình thường: T- score từ – 1SD trở lên.
- Thiếu xương (Osteopenia): T score dưới – 1SD đến – 2,5SD.
- Loãng xương (Osteoporosis): T score dưới – 2,5SD.
Tại sao phụ nữ mãn kinh hay bị loãng xương?
Tại sao phụ nữ mãn kinh hay bị loãng xương? Đó là do sự suy giảm mạnh estrogen xảy ra trong thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh dẫn đến xương của chúng ta bị suy yếu.
Chúng ta tạo ra nhiều xương hơn là mất đi cho đến khoảng 30 tuổi. Sau đó, quá trình lão hóa đẩy nhanh quá trình mất dần khối lượng xương, khiến thành phần, cấu trúc và chức năng bị suy giảm. Cùng với việc mất estrogen và thực tế là xương của phụ nữ có xu hướng mỏng và nhỏ hơn nam giới, không có gì ngạc nhiên khi có khoảng 10 triệu người Mỹ ước tính đang sống chung với loãng xương, khoảng 8 triệu (hoặc 80%) trong số đó là phụ nữ. Loãng xương, do không có triệu chứng ở giai đoạn đầu nên đôi khi được gọi là “một căn bệnh thầm lặng”.
Nếu bạn đang ở giai đoạn mãn kinh, bạn phải nhận thức được tầm quan trọng sức khỏe xương của mình. Mặc dù độ tuổi trung bình của thời kỳ mãn kinh là 51, nhưng quá trình chuyển đổi, khi nội tiết tố của bạn bắt đầu nhảy múa lên xuống (được gọi là tiền mãn kinh) bắt đầu vài năm trước đó, thường là ở độ tuổi 40 (với một số phụ nữ, thời gian này có thể sớm hơn hoặc muộn hơn).
Yếu tố nào làm tăng nguy cơ loãng xương ở phụ nữ mãn kinh?
- Chế độ ăn uống nghèo nàn, thiếu canxi, vitamin D, người bị rối loạn ăn uống hoặc trải qua phẫu thuật đường tiêu hóa.
- Sử dụng lâu dài các loại thuốc corticosteroid dạng uống hoặc tiêm, chẳng hạn như prednisone và cortisone, sẽ cản trở quá trình tái tạo xương.
- Tiền sử gia đình có cha mẹ hoặc anh chị em mắc bệnh loãng xương khiến bạn có nguy cơ cao hơn, đặc biệt nếu cha hoặc mẹ bạn bị gãy xương hông.
- Tuổi: Càng lớn tuổi, nguy cơ mắc bệnh loãng xương càng cao.
- Nguy cơ loãng xương cao hơn ở những người mắc một số bệnh, bao gồm: Bệnh celiac, bệnh viêm ruột, bệnh thận hoặc gan, bệnh ung thư, bệnh đa u tủy, viêm khớp dạng thấp.
- Vấn đề về tuyến giáp. Quá nhiều hormone tuyến giáp có thể gây mất xương. Điều này có thể xảy ra nếu tuyến giáp của bạn hoạt động quá mức hoặc nếu bạn dùng quá nhiều thuốc nội tiết tố tuyến giáp để điều trị tuyến giáp hoạt động kém.
- Ít vận động, uống nhiều rượu, hút thuốc lá thường xuyên.
Một số vấn đề khác mà phụ nữ mãn kinh có thể mắc phải:
Bệnh loãng xương nguy hiểm như thế nào?
Loãng xương khiến xương trở nên yếu và giòn – dễ gãy đến mức một cú ngã hoặc thậm chí những tác động nhẹ như cúi xuống hoặc ho cũng có thể gây gãy xương. Các vết gãy liên quan đến loãng xương thường xảy ra nhất ở hông, cổ tay hoặc cột sống.
Gãy xương, đặc biệt là ở cột sống hoặc hông, là biến chứng nghiêm trọng nhất của bệnh loãng xương. Gãy xương hông thường do bị ngã và có thể dẫn đến tàn tật và thậm chí tăng nguy cơ tử vong trong năm đầu tiên sau chấn thương.
Người bị loãng xương có thể bị tàn phế vĩnh viễn. Tình trạng này làm giảm chất lượng cuộc sống, đặc biệt là ở người lớn tuổi. Người bệnh thường phải nằm bất động một chỗ trong thời gian dài. Điều này có thể dẫn tới những biến chứng khác như viêm phổi, hoại tử, tắc mạch chi…
Điều trị loãng xương ở phụ nữ mãn kinh
Trong quá trình điều trị loãng xương, phụ nữ mãn kinh cần bổ sung đủ lượng canxi khoảng 1.000 – 1.200 mg/ngày và lượng vitamin D khoảng 800 – 1000 IU/ngày cho cơ thể. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh sử dụng thêm một số loại thuốc khác bao gồm:
- Alendronate: Fosamax plus hay Fosamax 5600 (1 viên/tuần).
- Strontium ranelate (Protelos): Thuốc tăng cường tạo xương, ức chế hủy xương.
- Deca-Durabolin và Durabolin: Thuốc giúp tăng quá trình đồng hóa.
- Zoledronic acid được truyền tĩnh mạch với liều lượng 5mg/100ml mỗi năm. Thuốc chống chỉ định với người bệnh suy thận nặng và rối loạn nhịp tim.
- Calcitonin thường được chỉ định cho người bệnh gãy xương hay bị đau do loãng xương, liều lượng 50 – 100 IU/ngày, cần dùng kết hợp nhóm bisphosphonate.
- Chất điều hòa chọn lọc thụ thể estrogen (SERM), Raloxifene (Evista) thường được chỉ định cho nữ giới bị loãng xương sau mãn kinh, liều lượng 60 mg/ngày.
Quá trình điều trị loãng xương đối với phụ nữ mãn kinh cần chú ý một số điều như sau: tuân thủ các chỉ định bác sĩ đưa ra, kiểm tra mật độ xương định kỳ để có thể đánh giá hiệu quả điều trị. Cần điều trị lâu dài từ 3 – 5 năm, sau đó cần đánh giá lại để đưa phương hướng điều trị tiếp theo.
Phụ nữ mãn kinh bị loãng xương nên chú ý phòng tránh té ngã bằng các biện pháp như: Hãy kiểm tra thị lực thường xuyên, mang giày chắc chắn, giữ cho nhà cửa không bừa bộn hoặc ném những tấm thảm có thể bị vấp ngã, lắp đặt hệ thống chiếu sáng tốt, luyện tập tư thế tốt và tập các bài tập sức mạnh và khả năng giữ thăng bằng, lắp tay vịn ở cầu thang hoặc nhà tắm, giữ cho sàn nhà khô ráo, đi giày dép có đế chống trượt…
Phương pháp phòng tránh bệnh loãng xương ở phụ nữ mãn kinh
Chúng ta đã tìm hiểu tại sao phụ nữ mãn kinh hay bị loãng xương. Ở phần này bài viết hãy cùng tìm hiểu những phương pháp phòng tránh bệnh loãng xương:
Chế độ ăn giàu canxi và vitamin D
Ăn một chế độ ăn uống cân bằng giàu canxi, vitamin D và các chất dinh dưỡng khác. Đảm bảo chế độ ăn uống của bạn bao gồm nhiều ngũ cốc, sữa không béo hoặc ít béo, trái cây và rau và cá. Nếu bạn không nhận đủ chất dinh dưỡng từ thực phẩm, bạn có thể cần phải dùng thực phẩm bổ sung hoặc ăn thực phẩm được tăng cường canxi và vitamin D (những thực phẩm này bao gồm một số bánh mì hoặc nước trái cây, thực phẩm ăn sáng, sữa đậu nành và gạo và một số đồ ăn nhẹ). Chế độ ăn DASH, mặc dù ban đầu được tạo ra để hỗ trợ sức khỏe tim mạch nhưng cũng tốt cho xương của bạn.
Hãy chú ý đến lượng muối ăn mỗi ngày
Tổ chức Loãng xương Quốc gia tuyên bố rằng tiêu thụ thực phẩm mặn có thể làm giảm mức canxi, dẫn đến loãng xương. Khuyến nghị của họ là hạn chế lượng tiêu thụ muối của bạn ở mức dưới 2.3 miligam mỗi ngày. Hầu hết lượng muối chúng ta nhận được trong thực phẩm – trên thực tế, lên tới 80% – không đến từ lọ muối trên bàn mà từ thực phẩm đã chế biến và đóng hộp. Có thể bạn không cảm nhận được vị mặn của muối, điều đó không có nghĩa là không có. Dưới đây là một số thực phẩm có thể bạn không nhận ra là có vị mặn: bánh mì, thịt nguội, pho mát, nước ngọt và ngũ cốc.
Nắm rõ các thực phẩm chứa oxalat
Biết rõ về oxalat của bạn vì thực phẩm có chứa oxalat ngăn cơ thể bạn hấp thụ đầy đủ canxi. Mặc dù chúng tốt cho sức khỏe nhưng bạn không nên tính chúng vào lượng canxi tiêu thụ. Chúng bao gồm rau bina, đại hoàng, củ cải xanh và một số loại đậu.
Hạn chế tiêu thụ rượu và caffeine
Uống rượu và caffeine quá nhiều có thể đẩy nhanh quá trình mất xương và cản trở quá trình hấp thụ canxi. Điều này bao gồm caffeine trong cà phê, trà và cola (cũng chứa phốt pho, một tác hại khác có thể gây hại cho xương).
Kiểm soát sự lo lắng
Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Menopause (Mãn kinh) đã tìm thấy mối liên hệ giữa mức độ lo lắng và mật độ xương thấp ở cột sống thắt lưng và cổ xương đùi, do đó làm tăng nguy cơ loãng xương ở phụ nữ sau mãn kinh.
Chú ý các loại thuốc đang dùng
Hãy lưu ý đến các loại thuốc thường được kê đơn mà bạn dùng. ConsumerSafety.org chỉ ra mối liên quan giữa một số loại thuốc và việc tăng nguy cơ mất xương. Họ nói rằng dân số cao tuổi có nguy cơ mắc bệnh loãng xương do thuốc cao nhất. Điều quan trọng là phải cân nhắc giữa rủi ro và lợi ích của một số steroid như cortisol và prednisone cũng như với một số loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường loại 2. Các loại thuốc khác có thể góp phần làm loãng xương bao gồm thuốc làm loãng máu và thuốc điều trị bệnh động kinh, ung thư vú và lạc nội mạc tử cung. Luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi ngừng sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.
Tập thể dục đều đặn
Nguyên tắc được đề xuất là tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, ít nhất ba đến bốn ngày mỗi tuần, nhưng bạn cũng nên bổ sung thêm các bài tập tăng sức mạnh và chịu trọng lượng để xương chắc khỏe hơn. Các bài tập chịu trọng lượng bao gồm đi bộ, đi bộ đường dài, leo cầu thang hoặc chạy bộ. Nếu bạn ít vận động hoặc ngừng chế độ tập thể dục, bạn đang khiến xương của mình gặp nguy hiểm.
Thắc mắc tại sao phụ nữ mãn kinh hay bị loãng xương đã được giải đáp trong bài viết. Phụ nữ cần lắng nghe cơ thể, nếu có bất cứ dấu hiệu nào bất thường cần được khám sớm để có phương hướng điều trị kịp thời.
Một số thông tin hữu ích cho bạn:
Nguồn tham khảo: healthywomen.org, mayoclinic.org