Mãn kinh do phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản mà còn gây ra nhiều vấn đề đáng lo ngại đối với sức khỏe tinh thần và thể chất nói chung.
Helen Kemp có tiền sử bệnh phụ khoa phức tạp. Khi cô 41 tuổi, bệnh lạc nội mạc tử cung, u nang buồng trứng và u xơ đã khiến cô phải phẫu thuật cắt bỏ tử cung, ống dẫn trứng và buồng trứng. Cô ấy hoàn toàn không được chuẩn bị cho những gì mình sẽ phải trải qua sau cuộc phẫu thuật vì cô ấy sắp bước vào thời kỳ mãn kinh sớm.
“Bốc hỏa xuất hiện, cùng với chứng mất ngủ, lo lắng và thay đổi tâm trạng”. “Trong những tuần và tháng tiếp theo, tôi bắt đầu trải qua những cơn hoảng loạn, những cơn buồn nôn và ốm nghén hàng ngày.” Ngay cả bây giờ, 9 năm sau, cô ấy nói, “Tôi vẫn có thể dừng bước khi đang đi trên đường bởi sự mệt mỏi tột độ, dường như là di chứng phổ biến của việc trải qua thời kỳ mãn kinh do phẫu thuật.”
Nói một cách ngắn gọn, Kemp mô tả trải nghiệm của mình là “tàn bạo”.
Mãn kinh do phẫu thuật là gì?
Mãn kinh do phẫu thuật là quá trình mãn kinh xảy ra sau khi phẫu thuật, chứ không phải do quá trình lão hóa tự nhiên. Mãn kinh do phẫu thuật xảy ra sau phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng.
Cắt bỏ buồng trứng, phẫu thuật này được thực hiện ở những phụ nữ buồng trứng gặp phải vấn đề. Phụ nữ bị u xơ, u nang buồng trứng hoặc nhiễm trùng nặng cũng có thể phải phẫu thuật. Buồng trứng là nguồn sản xuất estrogen chính trong cơ thể phụ nữ. Việc loại bỏ chúng sẽ gây ra thời kỳ mãn kinh ngay lập tức, bất chấp độ tuổi của người phẫu thuật.
Mặc dù phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng có thể hoạt động như một thủ thuật độc lập, nhưng đôi khi nó được thực hiện cùng với phẫu thuật cắt bỏ tử cung để giảm nguy cơ phát triển các bệnh mãn tính. Kinh nguyệt dừng lại sau khi cắt bỏ tử cung. Nhưng việc cắt bỏ tử cung không dẫn đến mãn kinh trừ khi buồng trứng cũng bị cắt bỏ.
Stephanie Faubion, M.D – Giám đốc y tế của Hiệp hội mãn kinh Bắc Mỹ (NAMS) và giám đốc Trung tâm Mayo Clinic Vì sức khỏe phụ nữ cho biết: “Có các nguyên nhân phẫu thuật, nhiễm trùng, độc hại, nội tiết và chuyển hóa có thể dẫn đến mãn kinh”.
Trong một nghiên cứu sắp được công bố, Faubion cho biết, NAMS phát hiện ra rằng khoảng 13,1% phụ nữ trải qua thời kỳ mãn kinh sớm, tức là thời kỳ mãn kinh xảy ra trước tuổi 40 do mọi nguyên nhân, bao gồm cả việc cắt bỏ buồng trứng.
Mãn kinh do phẫu thuật gây ra điều gì?
Mãn kinh do phẫu thuật và các loại mãn kinh do thuốc gây khiến việc sản xuất estrogen giảm đáng kể. Sự sụt giảm đáng kể này dẫn đến một loạt các triệu chứng không chỉ ảnh hưởng đến hệ thống sinh sản mà còn có tác động nghiêm trọng hơn so với thời kỳ mãn kinh tự nhiên. Người càng trẻ khi bước vào thời kỳ mãn kinh do y tế hoặc mãn kinh do phẫu thuật thì họ càng có nhiều khả năng gặp phải những hậu quả nghiêm trọng.
“Có nguy cơ gia tăng mắc bệnh loãng xương, bệnh tim, chứng mất trí nhớ, bệnh Parkinson, rối loạn chức năng tình dục, bệnh về mắt và bệnh tâm thần. Nguy cơ tử vong cũng sớm hơn” Faubion nói. Ngoài ra, một nghiên cứu cho thấy tỷ lệ đột quỵ, ung thư phổi và đại trực tràng bởi mãn kinh do phẫu thuật ngày càng tăng.
Đó là lý do tại sao, Faubion cho biết, việc cắt bỏ buồng trứng nên là biện pháp cuối cùng, chủ yếu dành cho những trường hợp bệnh nhân có nguy cơ hoặc đang chiến đấu với bệnh ung thư.
“Trước đây, buồng trứng chỉ bị cắt bỏ vì các bác sĩ phẫu thuật cắt bỏ tử cung hoặc thứ gì khác và lấy đi buồng trứng khi họ không cần thiết,” Faubion nói và nói thêm rằng chúng cũng bị cắt bỏ vì mục đích đau vùng chậu không rõ nguyên nhân hoặc lạc nội mạc tử cung.
Một nghiên cứu dựa trên dân số năm 2021 đã xem xét tỷ lệ mãn kinh do phẫu thuật ở Bắc Carolina từ năm 2011 đến năm 2014. Có 11.502 trường hợp mãn kinh do phẫu thuật vì những nguyên nhân lành tính ở những người sinh sản – phụ nữ lớn tuổi. 95% các trường hợp cắt bỏ buồng trứng xảy ra cùng với phẫu thuật cắt bỏ tử cung. Nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ phẫu thuật cắt buồng trứng tăng đặc biệt ở phụ nữ da đen trong khoảng thời gian 4 năm đó – một xu hướng quan trọng cần theo dõi khi xem xét các tác động sức khỏe của việc cắt bỏ buồng trứng.
Một nghiên cứu năm 2015 cho thấy 44% phụ nữ đã cắt bỏ buồng trứng khi họ đang phẫu thuật cắt bỏ tử cung. Trong số đó, gần 1/4 không có vấn đề gì với buồng trứng của họ. Trên toàn quốc, khoảng 600.000 ca cắt tử cung được thực hiện hàng năm.
Tìm hiểu thêm: Cắt bỏ tử cung và sự thiếu ham muốn tình dục.
Thiếu sự hỗ trợ cho phụ nữ mãn kinh do phẫu thuật
Sau khi Kemp trải qua thời kỳ mãn kinh do phẫu thuật, sức khỏe tâm thần của cô sa sút nghiêm trọng.
“Sức khỏe tinh thần và cảm xúc của tôi bị ảnh hưởng khá nhiều. Tôi rất ngạc nhiên khi thấy tâm trạng của mình xấu đi nhanh chóng sau phẫu thuật”, cô nói. “Tôi đã phải đối mặt với chứng trầm cảm từ khi còn ở tuổi thiếu niên, nhưng cảm giác trầm cảm sau phẫu thuật lại khác. Nó sâu sắc hơn và đen tối hơn, kéo theo đó là những giai đoạn dài có ý định tự tử. Tôi cảm thấy dễ bị tổn thương, mong manh và thực lòng mà nói, tôi hoàn toàn lạc lối.”
Tệ hơn nữa, Kemp nghĩ rằng cô ấy sẽ hồi phục trong vòng 6 đến 8 tuần nhưng mọi thứ đã không xảy ra. Và cô cảm thấy bác sĩ đã không thông báo đầy đủ về những gì sẽ xảy ra sau khi phẫu thuật.
Kemp nói: “Dường như vẫn còn thiếu sự hỗ trợ cho phụ nữ trong giai đoạn hậu phẫu cấp tính”. “Cắt bỏ bất kỳ cơ quan nào đều là một cuộc phẫu thuật khá lớn, nhưng nhiều phụ nữ vẫn rời bệnh viện mà không có sự hỗ trợ hay cuộc hẹn tái khám nào.”
Kinh nghiệm của Kemp đã khiến cô chia sẻ câu chuyện của mình và biên soạn câu chuyện của những phụ nữ khác đã trải qua thời kỳ mãn kinh do phẫu thuật trong cuốn sách “Mãn kinh do phẫu thuật: Không phải thời kỳ mãn kinh điển hình của bạn”. Cô muốn cung cấp thông tin cho những phụ nữ khác đang chuẩn bị mãn kinh do phẫu thuật hoặc bởi các vấn đề y tế khác gây ra.
Kemp nhận định: “Tôi không hối hận về cuộc phẫu thuật. Tôi rất hối hận vì đã không chuẩn bị tốt hơn và tôi chắc chắn hối hận vì đã không chăm sóc tốt hơn cho sức khỏe tinh thần và cảm xúc của mình cả trước và ngay sau khi phẫu thuật.”
Làm thế nào để chuẩn bị cho cuộc sống khi mãn kinh do phẫu thuật?
Nếu bác sĩ đề nghị cắt bỏ buồng trứng vì một vấn đề lành tính, hãy tham khảo nhiều ý kiến để đảm bảo rằng đó là hành động cần thiết với bạn.
“Đầu tiên, chúng ta nên ngừng cắt bỏ buồng trứng của mọi người mà không có lý do chính đáng,” Faubion nói. “Thứ hai, nếu chúng bị cắt bỏ, phụ nữ cần phải thực hiện liệu pháp hormone, ít nhất là cho đến khi đến tuổi mãn kinh tự nhiên.”
Kemp khuyên nên nghiên cứu các lựa chọn liên quan đến liệu pháp hormone (còn gọi là liệu pháp thay thế hormone hoặc HRT) trước khi thực hiện thủ thuật, để bạn có thể thực hiện một sự lựa chọn sáng suốt.
Kemp nói hãy chuẩn bị mọi thứ thật tốt, rất có thể việc cúi xuống sẽ gặp khó khăn trong một thời gian, vì vậy hãy đảm bảo những vật dụng thiết yếu có thể dễ dàng với tới ở độ cao phù hợp.”
Quan trọng nhất, Kemp nói thêm, “Hãy tử tế với bản thân để bạn có thể chữa lành và cho bản thân nhiều thời gian để hồi phục nhất có thể. Cuộc sống sau khi mãn kinh do phẫu thuật có thể là một vùng đất hoang vu khó hiểu với cảnh quan luôn thay đổi.”
Khi nào cần thiết để cắt bỏ buồng trứng?
Trong những trường hợp bệnh lý, phụ nữ vẫn bắt buộc phải cắt bỏ buồng trứng để tránh gặp nguy hiểm đến tính mạng.
Một số bệnh ung thư phát triển mạnh nhờ estrogen, điều này có thể khiến phụ nữ phát triển ung thư ở độ tuổi sớm hơn. Những phụ nữ có tiền sử ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú trong gia đình có nguy cơ mắc các bệnh này cao hơn vì gen của họ có thể không thể ngăn chặn sự phát triển của khối u.
Trong trường hợp này, cắt bỏ buồng trứng có thể được sử dụng như một biện pháp phòng ngừa nhằm giảm nguy cơ phát triển ung thư.
Mãn kinh bằng phẫu thuật cũng có thể giúp giảm đau do lạc nội mạc tử cung. Tình trạng này khiến các mô tử cung phát triển bên ngoài tử cung. Mô bất thường này có thể ảnh hưởng đến buồng trứng, ống dẫn trứng hoặc hạch bạch huyết và gây đau vùng chậu đáng kể.
Những lý do khác khiến phụ nữ có thể muốn cắt bỏ cả hai buồng trứng và gây ra mãn kinh bằng phẫu thuật là:
- Xoắn buồng trứng hoặc xoắn buồng trứng ảnh hưởng đến lưu lượng máu
- U nang buồng trứng tái phát
Kiểm soát các triệu chứng mãn kinh do phẫu thuật
Để giảm tác dụng phụ tiêu cực của thời kỳ mãn kinh do phẫu thuật, các bác sĩ có thể đề nghị liệu pháp thay thế hormone. HRT chống lại lượng hormone bạn đã mất sau phẫu thuật.
HRT cũng làm giảm nguy cơ phát triển bệnh tim và ngăn ngừa mất mật độ xương và loãng xương. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những phụ nữ trẻ đã cắt bỏ buồng trứng trước khi mãn kinh tự nhiên.
Phụ nữ dưới 45 tuổi đã cắt bỏ buồng trứng và không dùng HRT có nguy cơ mắc bệnh ung thư cũng như các bệnh về tim và thần kinh cao hơn.
Tuy nhiên, HRT cũng có liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư vú ở những phụ nữ có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư.
Bạn cũng có thể kiểm soát các triệu chứng mãn kinh do phẫu thuật thông qua thay đổi lối sống giúp giảm căng thẳng và giảm đau. Bên cạnh đó việc bổ sung nội tiết tố thông qua các thực phẩm chức năng là điều cần thiết. Viên uống nội tiết phunu.info cung cấp estrogen dồi dào giúp phụ nữ cải thiện đáng kể các triệu chứng mãn kinh: bốc hỏa, đổ mồ hôi, khô hạn, cáu gắt, khô da, khô mắt, rụng tóc… đang là sản phẩm được nhiều bác sĩ khuyên dùng đối với phụ nữ mãn kinh do phẫu thuật và mãn kinh do lão hóa tự nhiên.
Hãy thử những cách sau để giảm bớt sự khó chịu do bốc hỏa:
- Mang theo một chiếc quạt di động.
- Uống nước.
- Tránh thức ăn quá cay.
- Hạn chế uống rượu.
- Giữ cho phòng ngủ của bạn mát mẻ vào ban đêm.
- Đặt một chiếc quạt ở đầu giường.
Ngoài ra còn có một số điều bạn có thể làm để giảm bớt căng thẳng:
- Duy trì chu kỳ giấc ngủ lành mạnh.
- Luyện tập thể dục thể thao
- Suy nghĩ lạc quan, tích cực
Nguồn tham khảo: healthline.com, www.healthywomen.org.